II Wojnę Światową rozpoczął atak Niemiec na Polskę rankiem 1 września 1939 r. 3 września do wojny przystąpiły Wielka Brytania i Francja. Dla Rosji „Wielka Wojna Ojczyźniana”, rozpoczęła się 22 czerwca 1941 r. wraz z atakiem niemieckim. Dla Amerykanów wojna rozpoczęła się wraz z atakiem japońskim 7 grudnia 1941 r.
Za początki konfliktu uznać można wzrost nastrojów nacjonalistycznych i dążeń ekspansywnych ze strony państw osi, wyrażający się już wcześniej, bo w latach 1935-1936, w ataku faszystowskich Włoch na Abisynię, trwającej od 1937 roku wojnie chińsko-japońskiej oraz rozbiorze Czechosłowacji, który nastąpił w październiku roku 1938. W Hiszpanii od 1936 r. trwała krwawa wojna domowa, w której starły się państwa faszystowskie i ZSRR. II Wojnę Światową poprzedziły też agresywne zachowania ze strony III Rzeszy, przejawiające się w zajęciu Nadrenii w 1936 r., Anschlussie Austrii oraz aneksji Kłajpedy i Czech. Ze strony Włoch przykładem złamania prawa międzynarodowego było zajęcie Albanii wiosną 1939 roku.
W wojnę zaangażowało się w sumie 61 państw. Liczebność walczących armii wyniosła ok. 110 mln ludzi. Liczbę zabitych szacuje się na ponad 50 mln osób, rannych - ok. 35 mln. Straty materialne w Europie przekroczyły 280 miliardów dolarów!
1 września 1939 r. godz. 4.30 niemiecki pancernik „Schleswig-Holstein” przyjął stan gotowości bojowej. Zarządzono alarm. O godz. 4.43 w dzienniku pokładowym odnotowano: „Okręt idzie do ataku na Westerplatte”. O godz. 4.45 salwą ogniową z pancernika rozpoczęła się druga wojna światowa. O godz. 4.50 mjr Sucharski nawiązał łączność telefoniczną z dowództwem Marynarki Wojennej w Gdyni. Wiadomość była krótka, lecz tragiczna: „O godz. 4.45 dnia 1 września pancernik „Schleswig-Holstein” rozpoczął bombardowanie Westerplatte. Bombardowanie trwa”.
Żołnierze polscy w liczbie ok. 180 bronili się przed atakami ok. 3 500 Niemców wspartych artylerią i bombowcami nurkującymi Stukas przez siedem kolejnych dni. Zdając sobie sprawę z beznadziejnej sytuacji naszych żołnierzy, 7 września o godz. 10.15 komendant mjr Henryk Sucharski zarządził przerwanie walki i wywieszenie białej flagi. W uznaniu tego rzadko spotykanego w dziejach wojen bohaterstwa, dowództwo niemieckie pozwoliło mjr Sucharskiemu odejść do niewoli z szablą przy boku.
Wojna toczyła się w wielu miejscach, na wielu frontach i w wielu etapach. Inwazja na Skandynawię zaczęła się 9 kwietnia 1940 r. atakiem Niemiec na Norwegię i Danię. Inwazja na Francję zaczęła się 10 maja 1940 r., kiedy Niemcy zaatakowali Holandię, Belgię i Luksemburg, co pozwoliło im przerwać front francuski w rejonie Sedanu i ruszyć na zachód, by następnego dnia dotrzeć do kanału La Manche. Lewe skrzydło wojsk alianckich zostało odcięte i 28 maja armia belgijska skapitulowała. 8 sierpnia 1940 r. atakiem Luftwaffe na lotniska RAF rozpoczęła się powietrzna bitwa o Anglię, która przy dużym udziale pilotów polskich trwała do 31 października i zakończyła się porażką Niemiec. 28 października 1940 r. Włochy zaatakowały Grecję. 22 czerwca 1941 r. III Rzesza dokonała zbrojnej agresji na ZSRR, co otworzyło po raz pierwszy od października 1939 r. front wschodni. Front Normadia-Berlin otworzyła Operacja Overlord, kiedy 6 czerwca 1944 r. alianci dokonali operacji desantowej w Normandii. Umocnienia Wału Atlantyckiego nie wytrzymały naporu wojsk angielsko-amerykańskich pod dowództwem marszałka Eisenhowera, wspieranych przez siły morskie i powietrzne oraz desanty powietrzne 6 brytyjskiej i amerykańskich 82 i 101 Dywizji Powietrznodesantowych. 20 czerwca 1944 roku ruiny Caen zostały zdobyte przez Brytyjczyków, a 29 czerwca Amerykanie wyzwolili Cherbourg. 15 sierpnia siły alianckie wylądowały na południu Francji, a 28 sierpnia wyzwoliły Marsylię. W sierpniu wybuchło powstanie paryskie, a wkroczenie do Paryża czołgów gen. Le Clerka zakończyło czteroletnią okupację miasta. Pierwszy tydzień września przyniósł wyzwolenie Dieppe, Rouen, Brukseli, Antwerpii i Calais. Po ciężkich przejściach Alianci wkroczyli na terytorium Niemiec i dotarli do Łaby, gdzie 25 kwietnia 1945 roku nastąpiło spotkanie z idącymi od wschodu żołnierzami radzieckimi, po czym rozpoczęła się bitwa o Berlin.
7 maja 1945 r. Niemcy w jednym ze szkolnych budynków w Reims we Francji, który służył za kwaterę Alianckich Sił Ekspedycyjnych generała Eisenhowera, skapitulowali na Froncie Zachodnim przed przedstawicielami armii USA i Wspólnoty Brytyjskiej. W imieniu aliantów pod aktem kapitulacji podpisał się ze strony aliantów gen. Walter Bedell Smith i generał artylerii Iwan Susłoparow reprezentujący ZSRR. Kapitulującą armię niemiecką reprezentował Alfred Jodl.
Późnym wieczorem 8 maja w Berlinie na żądanie Stalina w kwaterze marszałka Żukowa w gmachu szkoły saperów w dzielnicy Karlshorst powtórzono podpisanie kapitulacji Niemiec przed przedstawicielami trzech mocarstw sojuszniczych - ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii. Obecni byli: generał Carl Spaatz (USA), brytyjski marszałek lotnictwa Arthur Tedder, marszałek Żukow oraz przysłany na uroczystość do Berlina przez gen. Charles’a de Gaulle’a gen. Jean de Lattre de Tassigny. Oprócz Keitela, głównodowodzącego Wehrmachtu kapitulację podpisali dowódca niemieckiej marynarki wojennej admirał Hans Georg Friedeburg i generał pułkownik lotnictwa F. Stumpff.
II Wojna Światowa doprowadziła do śmierci 33 milionów cywili, kolosalnych zniszczeń w miastach i tragicznych w skutkach wybuchów dwóch bomb atomowych w Hiroshimie i Nagasaki, wskutek czego bezpośrednio zginęło nie mniej niż 150 000 osób a kilkadziesiąt tysięcy zostało ciężko rannych, co z czasem doprowadziło też do ich śmierci - kolejne zgony nastąpiły również wskutek promieniowania. W wyniku zbrodniczej działalności hitlerowców w zakładanych przez nich obozach koncentracyjnych zginęli kolejni ludzie.
Podział utworzonych po wojnie bloków „zachodniego” i „wschodniego” dał początek zimnej wojnie, która swój początek wzięła na konferencji w Jałcie. Na zebraniu Wielkiej Trójki -Roosevelta, Churchill’a i Stalina - ustalono, że w danym bloku znajdą się państwa, które zostały wyzwolone przez jego zwierzchnika. Na tej zasadzie w europejskim bloku zachodnim znalazły się wszystkie państwa z ustalonym przez USA ustrojem demokratycznym oraz państwa nie biorące udziału w wojnie. ZSRR uzyskało przyzwolenie na kontrolę nad zdobytymi przez siebie państwami, w których wprowadzony został system komunistyczny.
W październiku 1945 r. powołana została Organizacja Narodów Zjednoczonych mająca nadzorować państwa świata, by przeciwstawiać się przejawom łamania praw człowieka. Ustalony został podział graniczny państw po wojnie:
- Niemcy i Austria zostały karnie podzielone na cztery strefy okupacyjne: północno-zachodnią w administracji Wielkiej Brytanii, południowo-zachodnią w administracji Francji, południowo-wschodnią nadzorowaną przez USA i północno-wschodnią we władaniu ZSRR.
- Powołano nowe rządy Norwegii, Holandii, Belgii, Luksemburga, Danii, Grecji i Francji.
- Nowe władze tymczasowe Włoch zgodziły się na odebranie włoskiej części Dalmacji na rzecz Jugosławii oraz na korzyść Grecji - Dodekanezu. Także Albania stała się ponownie niepodległym państwem.
- Znacznie zmieniono granice państw podbitych przez Związek Radziecki. Granica Polski miała przebiegać od zachodu według biegu rzek Odry i Nysy Łużyckiej, od południa według naturalnych granic górskich, od wschodu według granic rzeki Bug i tzw. linii Curzona oraz od północy na północnych Mazurach. Polska odzyskała miasto Gdańsk kontrolowane przed wojną przez Ligę Narodów. Czechosłowacja odzyskała Ruś Zakarpacką od Węgier, ale odstąpiła ją ZSRR. Węgry utraciły wspomnianą Ruś Zakarpacką oraz Siedmiogród na rzecz Rumunii. Ta zaś utraciła Besarabię na rzecz ZSRR.
- Na Dalekim Wschodzie Japonia, okupowana przez USA do 1952 r., straciła, oprócz zdobytych od Amerykanów archipelagów, wszystkie swoje zamorskie terytoria, począwszy od Tajwanu, Hajnanu, Mandżurii i wschodnich Chin na rzecz Republiki Chińskiej, Sachalinu i Kuryli na rzecz ZSRR, Azję Południowo-Wschodnią na rzecz Wielkiej Brytanii i Francji, kończąc na stracie Korei zamienionej w 1948 r. na dwa oddzielne państewka kontrolowane przez USA i ZSRR. Cesarz Hirohito musiał zrzec się władzy, a w 1946 roku uchwalono konstytucję zmieniającą ustrój kraju.
Wojna dokonała spustoszeń nie tyko pod względem demograficznym. Tym, którzy przeżyli, często towarzyszył syndrom „dzieci wojny”, podupadła kultura i sztuka. Pieniądze oraz wszelkie materiały budowlane w pierwszej kolejności szły na odbudowę stolic i dużych miast. To dodatkowo obciążało mniejsze miejscowości, jak choćby nasz Elbląg, z którego wywożono nie tylko cegły, ale i cenne książki należące do tutejszej biblioteki.
W wojnę zaangażowało się w sumie 61 państw. Liczebność walczących armii wyniosła ok. 110 mln ludzi. Liczbę zabitych szacuje się na ponad 50 mln osób, rannych - ok. 35 mln. Straty materialne w Europie przekroczyły 280 miliardów dolarów!
1 września 1939 r. godz. 4.30 niemiecki pancernik „Schleswig-Holstein” przyjął stan gotowości bojowej. Zarządzono alarm. O godz. 4.43 w dzienniku pokładowym odnotowano: „Okręt idzie do ataku na Westerplatte”. O godz. 4.45 salwą ogniową z pancernika rozpoczęła się druga wojna światowa. O godz. 4.50 mjr Sucharski nawiązał łączność telefoniczną z dowództwem Marynarki Wojennej w Gdyni. Wiadomość była krótka, lecz tragiczna: „O godz. 4.45 dnia 1 września pancernik „Schleswig-Holstein” rozpoczął bombardowanie Westerplatte. Bombardowanie trwa”.
Żołnierze polscy w liczbie ok. 180 bronili się przed atakami ok. 3 500 Niemców wspartych artylerią i bombowcami nurkującymi Stukas przez siedem kolejnych dni. Zdając sobie sprawę z beznadziejnej sytuacji naszych żołnierzy, 7 września o godz. 10.15 komendant mjr Henryk Sucharski zarządził przerwanie walki i wywieszenie białej flagi. W uznaniu tego rzadko spotykanego w dziejach wojen bohaterstwa, dowództwo niemieckie pozwoliło mjr Sucharskiemu odejść do niewoli z szablą przy boku.
Wojna toczyła się w wielu miejscach, na wielu frontach i w wielu etapach. Inwazja na Skandynawię zaczęła się 9 kwietnia 1940 r. atakiem Niemiec na Norwegię i Danię. Inwazja na Francję zaczęła się 10 maja 1940 r., kiedy Niemcy zaatakowali Holandię, Belgię i Luksemburg, co pozwoliło im przerwać front francuski w rejonie Sedanu i ruszyć na zachód, by następnego dnia dotrzeć do kanału La Manche. Lewe skrzydło wojsk alianckich zostało odcięte i 28 maja armia belgijska skapitulowała. 8 sierpnia 1940 r. atakiem Luftwaffe na lotniska RAF rozpoczęła się powietrzna bitwa o Anglię, która przy dużym udziale pilotów polskich trwała do 31 października i zakończyła się porażką Niemiec. 28 października 1940 r. Włochy zaatakowały Grecję. 22 czerwca 1941 r. III Rzesza dokonała zbrojnej agresji na ZSRR, co otworzyło po raz pierwszy od października 1939 r. front wschodni. Front Normadia-Berlin otworzyła Operacja Overlord, kiedy 6 czerwca 1944 r. alianci dokonali operacji desantowej w Normandii. Umocnienia Wału Atlantyckiego nie wytrzymały naporu wojsk angielsko-amerykańskich pod dowództwem marszałka Eisenhowera, wspieranych przez siły morskie i powietrzne oraz desanty powietrzne 6 brytyjskiej i amerykańskich 82 i 101 Dywizji Powietrznodesantowych. 20 czerwca 1944 roku ruiny Caen zostały zdobyte przez Brytyjczyków, a 29 czerwca Amerykanie wyzwolili Cherbourg. 15 sierpnia siły alianckie wylądowały na południu Francji, a 28 sierpnia wyzwoliły Marsylię. W sierpniu wybuchło powstanie paryskie, a wkroczenie do Paryża czołgów gen. Le Clerka zakończyło czteroletnią okupację miasta. Pierwszy tydzień września przyniósł wyzwolenie Dieppe, Rouen, Brukseli, Antwerpii i Calais. Po ciężkich przejściach Alianci wkroczyli na terytorium Niemiec i dotarli do Łaby, gdzie 25 kwietnia 1945 roku nastąpiło spotkanie z idącymi od wschodu żołnierzami radzieckimi, po czym rozpoczęła się bitwa o Berlin.
7 maja 1945 r. Niemcy w jednym ze szkolnych budynków w Reims we Francji, który służył za kwaterę Alianckich Sił Ekspedycyjnych generała Eisenhowera, skapitulowali na Froncie Zachodnim przed przedstawicielami armii USA i Wspólnoty Brytyjskiej. W imieniu aliantów pod aktem kapitulacji podpisał się ze strony aliantów gen. Walter Bedell Smith i generał artylerii Iwan Susłoparow reprezentujący ZSRR. Kapitulującą armię niemiecką reprezentował Alfred Jodl.
Późnym wieczorem 8 maja w Berlinie na żądanie Stalina w kwaterze marszałka Żukowa w gmachu szkoły saperów w dzielnicy Karlshorst powtórzono podpisanie kapitulacji Niemiec przed przedstawicielami trzech mocarstw sojuszniczych - ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii. Obecni byli: generał Carl Spaatz (USA), brytyjski marszałek lotnictwa Arthur Tedder, marszałek Żukow oraz przysłany na uroczystość do Berlina przez gen. Charles’a de Gaulle’a gen. Jean de Lattre de Tassigny. Oprócz Keitela, głównodowodzącego Wehrmachtu kapitulację podpisali dowódca niemieckiej marynarki wojennej admirał Hans Georg Friedeburg i generał pułkownik lotnictwa F. Stumpff.
II Wojna Światowa doprowadziła do śmierci 33 milionów cywili, kolosalnych zniszczeń w miastach i tragicznych w skutkach wybuchów dwóch bomb atomowych w Hiroshimie i Nagasaki, wskutek czego bezpośrednio zginęło nie mniej niż 150 000 osób a kilkadziesiąt tysięcy zostało ciężko rannych, co z czasem doprowadziło też do ich śmierci - kolejne zgony nastąpiły również wskutek promieniowania. W wyniku zbrodniczej działalności hitlerowców w zakładanych przez nich obozach koncentracyjnych zginęli kolejni ludzie.
Podział utworzonych po wojnie bloków „zachodniego” i „wschodniego” dał początek zimnej wojnie, która swój początek wzięła na konferencji w Jałcie. Na zebraniu Wielkiej Trójki -Roosevelta, Churchill’a i Stalina - ustalono, że w danym bloku znajdą się państwa, które zostały wyzwolone przez jego zwierzchnika. Na tej zasadzie w europejskim bloku zachodnim znalazły się wszystkie państwa z ustalonym przez USA ustrojem demokratycznym oraz państwa nie biorące udziału w wojnie. ZSRR uzyskało przyzwolenie na kontrolę nad zdobytymi przez siebie państwami, w których wprowadzony został system komunistyczny.
W październiku 1945 r. powołana została Organizacja Narodów Zjednoczonych mająca nadzorować państwa świata, by przeciwstawiać się przejawom łamania praw człowieka. Ustalony został podział graniczny państw po wojnie:
- Niemcy i Austria zostały karnie podzielone na cztery strefy okupacyjne: północno-zachodnią w administracji Wielkiej Brytanii, południowo-zachodnią w administracji Francji, południowo-wschodnią nadzorowaną przez USA i północno-wschodnią we władaniu ZSRR.
- Powołano nowe rządy Norwegii, Holandii, Belgii, Luksemburga, Danii, Grecji i Francji.
- Nowe władze tymczasowe Włoch zgodziły się na odebranie włoskiej części Dalmacji na rzecz Jugosławii oraz na korzyść Grecji - Dodekanezu. Także Albania stała się ponownie niepodległym państwem.
- Znacznie zmieniono granice państw podbitych przez Związek Radziecki. Granica Polski miała przebiegać od zachodu według biegu rzek Odry i Nysy Łużyckiej, od południa według naturalnych granic górskich, od wschodu według granic rzeki Bug i tzw. linii Curzona oraz od północy na północnych Mazurach. Polska odzyskała miasto Gdańsk kontrolowane przed wojną przez Ligę Narodów. Czechosłowacja odzyskała Ruś Zakarpacką od Węgier, ale odstąpiła ją ZSRR. Węgry utraciły wspomnianą Ruś Zakarpacką oraz Siedmiogród na rzecz Rumunii. Ta zaś utraciła Besarabię na rzecz ZSRR.
- Na Dalekim Wschodzie Japonia, okupowana przez USA do 1952 r., straciła, oprócz zdobytych od Amerykanów archipelagów, wszystkie swoje zamorskie terytoria, począwszy od Tajwanu, Hajnanu, Mandżurii i wschodnich Chin na rzecz Republiki Chińskiej, Sachalinu i Kuryli na rzecz ZSRR, Azję Południowo-Wschodnią na rzecz Wielkiej Brytanii i Francji, kończąc na stracie Korei zamienionej w 1948 r. na dwa oddzielne państewka kontrolowane przez USA i ZSRR. Cesarz Hirohito musiał zrzec się władzy, a w 1946 roku uchwalono konstytucję zmieniającą ustrój kraju.
Wojna dokonała spustoszeń nie tyko pod względem demograficznym. Tym, którzy przeżyli, często towarzyszył syndrom „dzieci wojny”, podupadła kultura i sztuka. Pieniądze oraz wszelkie materiały budowlane w pierwszej kolejności szły na odbudowę stolic i dużych miast. To dodatkowo obciążało mniejsze miejscowości, jak choćby nasz Elbląg, z którego wywożono nie tylko cegły, ale i cenne książki należące do tutejszej biblioteki.
mk
